EUROBANK CYPRUS
QUARTERLY ECONOMIC MONITOR
Year 4, Issue 1, March-April 2019
In 2018, GDP growth in Cyprus stayed close to its cycle peak,
surpassing earlier forecasts
– Rating agencies offered the country investment grade
status for the first time since 2011
– Access to international capital markets was maintained at
favorable terms
– A new record in tourist arrivals, yet revenues per person
on a declining trend
– Fiscal discipline maintained despite banking sector costs
– In banking, challenges remain yet the Gordian knot was
cut with Hellenic Bank absorbing the healthy part of
Cyprus Cooperative Bank and with NPEs declining
substantially
– A property market recovery is fueled mainly by the
“program citizenship through investment”
– Labor market improved further yet productivity growth
remained subdued
In 2019, robust but declining growth
– Consumption growth expected to remain robust and
support another year of expansion
– Downside risks have multiplied: High NPEs and high
private sector indebtness, structural reform fatigue,
adverse fiscal court decisions, a hard Brexit, trade
tensions and declining world growth
Περίληψη
Στο παρόν τεύχος ανακεφαλαιώνεται η θετική πορεία της κυπριακής
οικονομίας το 2018, η αναβάθμιση της χώρας στην επενδυτική βαθμίδα από
τους αξιολογικούς οίκους και η ραγδαία – και δεύτερη μετά το 2013 –
αναδιάθρωση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος. Αποτυπώνονται, επίσης,
οι αισιόδοξες προβλέψεις των αναλυτών και διεθνών οργανισμών για συνέχιση
των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης και το 2019 μαζί με τους συνοδευτικούς
θετικούς και αρνητικούς κινδύνους.
Το 2018 χαρακτηρίστηκε από το γεγονός των διαρκών αναβαθμίσεων
της Κύπρου από τους αξιολογικούς οίκους, τρεις από τους οποίους έχουν πλέον
κατατάξει τη χώρα σε επενδυτική βαθμίδα. Μετά τις αναβαθμίσεις αυτές, τα
κυπριακά ομόλογα δύναται πλέον να τα αγοράσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική
τράπεζα στη διαδικασία της πολιτική Ποσοτικής Χαλαρωσης που ακολουθεί.
Οι αναβαθμίσεις είχαν ως αποτέλεσμα την διαρκή πρόσβαση της χώρας
στις διεθνείς αγορές ομολόγων. Η Κυπριακή Δημοκρατία εξέδωσε δύο μακράς
διάρκειας ομόλογα σταθερού τοκομεριδίου: 1) Ένα νέο δεκαετές ομόλογο τον
Σεπτέμβριο του 2018 με τους πιο ευνοϊκούς όρους στην ιστορία της Κυπριακής
Δημοκρατίας (επιτόκο 2,4%), αντλώντας ένα σημαντικό ποσό €1,5 δις, και 2)
Ένα νέο δεκαπενταετές ομόλογο αξίας €1 δις τον Φεβρουάριο του 2019, που
έχει την πιο μεγάλη αγοραία διάρκεια χρέους στην ιστορία της Κυπριακής
Δημοκρατίας, μέρος του οποίου μάλιστα χρησιμοποιήθηκε για μερική
αποπληρωμή δανείου από τη Ρωσία.
Μέσα στο 2018 αποφεύχθηκε και μια κρίση στον τραπεζικό τομέα, που είχε
ως πηγή τη Συνεργατική Τράπεζα Κύπρου και τον φόβο των καταθετών για πιθανή
απώλεια των καταθέσεών τους. Η κρίση αποφεύχθηκε και η Συνεργατική
διαχωρίστηκε σε δύο μέρη, με το προβληματικό μέρος των μη εξυπηρετούμενων
ανοιγμάτων της (ύψους περίπου €6δις) να μεταφέρεται σε ειδικό οργανισμό, που
δημιουργήθηκε ειδικά για το σκοπό αυτό. Για το υγιές μέρος του ισολογισμού η
Ελληνική Τράπεζα αποδείχτηκε ο τελικός αγοραστής των καταθέσεων και των
περισσότερων περιουσιακών στοιχείων της Συνεργατικής. Ως αποτέλεσμα η
Ελληνική Τράπεζα έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα στην Κύπρο μετά την
Τράπεζα Κύπρου, με ενεργητικό €16δις.
Η μεταφορά εκτός τραπεζικού συστήματος μεγάλου ποσού των μη
εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) της πρώην Συνεργατικής μείωσε σημαντικά
το ποσοστό τους στο τραπεζικό σύστημα, το οποίο όμως εξακολουθεία να
παραμένει πολύ υψηλό και να αποτελεί σημαντική πηγή κινδύνου για το μέλλον
της κυπριακής οικονομίας. Κοντά στο τέλος του 2018 το ποσοστό το NPEs στην
Κύπρο ήταν περίπου 31,8% των συνολικών δανείων, από 43,7% στο τέλος του 2017
και 47,2% στο τέλος του 2016. Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα ωθούν τις
τράπεζες σε περιορισμό της προσφοράς νέων δανείων προς υγιείς πειχειρήσεις,
ενώ καθιστούν και τον κυπριακό χρηματοοικονομικό τομέα ευαίσθητο σε
αρνητικές εξωτερικές διαταράξεις παρά το γεγονός ότι έχει ήδη ενδυναμωθεί
σημαντικά από πλευράς κεφαλαίων και ρευστότητας σε σχέση με το παρελθόν.
Η οικονομία συνέχισε να αναπτύσσεται το 2018 με ρυθμό 3,9%. Ο ρυθμός
αυτός ήταν ελαφρώς μικρότερος του ρυθμού 4,2% του 2017 αλλά πολύ
μεγαλύτερος από τις παλαιότερες προβλέψεις των αναλυτών και των επίσημων
οργανισμών και σχεδόν διπλάσιος από τον μέσο όρο στην Ευρωζώνη. Το 2018
βασική κινητήρια δύναμη στην ενδυνάμωση της οικονομικής δραστηριότητας δεν
ήταν οι επενδύσεις, όπως το 2017, αλλά η τελική κατανάλωση. Η τελική
κατανάλωση αυξήθηκε κατά 3,8% το 2018 σε σχέση με 3,9% το 2017, και μάλιστα το
τελευταίο τρίμηνο κατά 5,3% YoY, τροφοδοτούμενη από τη συνεχή βελτίωση στο
οικονομικό κλίμα, την ισχυρή αύξηση της απασχόλησης στην αγορά εργασίας, την
αυξημένη τουριστική δραστηριότητα και την ενισχυμένη δημόσια κατανάλωση.
Η αγορά εργασίας έχει ανακάμψει σημαντικά σε σχέση με την εποχή της
κρίσης – το ποσοστό της ανεργίας πλέον βρίσκεται σε μονοψήφια επίπεδα κάτω από
αυτό της Ευρωζώνης – αλλά η αύξηση της παραγωγικότητας παραμένει υποτονική.
Οι παρατηρούμενοι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της περιόδου 2015-2018
προέρχονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την αύξηση της απασχόλησης και όχι από
αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία και παραμένει το ζητούμενο για μια βιώσιμη
τροχιά διαρκούς ανάπτυξης και προόδου.
Στη διάρκεια του 2018 η Γενική Κυβέρνηση παρουσίασε πλεόνασμα €611
εκατ. ή 2,9% του ΑΕΠ στον προϋπολογισμό της, χωρίς όμως να συνυπολογίζεται το
αρνητικό κατά €1,6 δις αποτέλεσμα στις δημόσεις δαπάνες της πώλησης της
Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας στην Ελληνική. Το πλεόνασμα προήλθε τόσο
από τη σημαντική αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά 7,4% όσο και από τη
συγκράτηση των δαπανών στον ρυθμό του 4,1% (εξαιρουμένων των δαπανών για
τη Συνεργατική Κυπριακή Τράπεζα), που είναι μικρότερος της ονομαστικής αύξησης
του ΑΕΠ. Ως αποτέλεσμα, στη διάρκεια του 2018 το δημόσιο χρέος ως ποσοστό
του ΑΕΠ αυξήθηκε μόνον λόγω των δαπανών για τη διάσωση του τραπεζικού
συστήματος και έφτασε το ποσοστό του 102,5%. Έτσι αντιστράφηκε προσωρινά η
προηγούμενη πτωτική του πορεία.
Για το 2019 οι περισσότεροι αναλυτές και διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν
ελαφρά επιβράδυνση στο ρυθμό ανάπτυξης. Η δική μας εκτίμηση είναι παρόμοια.
Συγχρόνως, οι αβεβαιότητες είναι κυρίως προς την κατεύθυνση της επιβράδυνσης
της οικονομίας. Πέραν των κινδύνων του χρηματοοικονομικού τομέα από τα μη
εξυπηρετούμενα ανοίγματα και το υψηλό ιδιωτικό χρέος, η μεταρρυθμιστική
κόπωση παραμένει ως μια αρνητική εστία κινδύνου. Η οικονομική ανάπτυξη τα
τελευταία χρόνια προήλθε κυρίως από την αύξηση της απασχόλησης και όχι την
αύξηση της παραγωγικότητας. Σήμερα όμως η αύξηση της παραγωγικότητας είναι
αναγκαία ώστε να διατηρηθούν οι προηγούμενοι ρυθμοί ανάπτυξης και
μεσοπρόθεσμα. Και εδώ ακριβώς ενέχει ο κίνδυνος της μεταρρυθμιστικής
κόπωσης.
Επιπλέον κίνδυνοι απορρέουν από αποφάσεις των δικαστηρίων, που αν δεν
αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά είναι πιθανόν να ανατρέψουν την
δημοσιονομική προσαρμογή των περασμένων ετών και να πιέσουν έντονα το
δημοσονομικό ισοζύγιο, βραχυκυκλώνοντας τη εσωτερική ζήτηση και την
προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης χωρις εσωτερικές ανισορροπίες. Οι κίνδυνοι από
ένα σκληρό Brexit είναι επίσης υπαρκτοί, ενώ μια πτώση της διεθνούς οικονομικής
δραστηριότητας επιδρά αρνητικά στην κυπριακή οικονομία.
Download QUARTERLY ECONOMIC MONITOR EUROBANK CYPRUS – MARCH APRIL 2019 YEAR 4 ISSUE 1